Şimşek: Yaşam pahalılığının başlıca sebebi kiralar

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) tarafından düzenlenen “2024 Yılı Değerlendirmesi ve 2025 Yılı Beklentileri” programında değerli açıklamalarda bulundu. Şimşek, hayat pahalılığının değerli bir bileşeni olan yüksek kira maliyetlerine dikkat çekerek, tahlilin konut arzını artırmaktan geçtiğini tabir etti.

Bakan Şimşek, hayat pahalılığına dair değerlendirmesinde, kira artışlarının halkın ekonomik yükünü daha da artırdığını belirtti. “Hayat pahalılığının en kıymetli bileşeni yüksek kiralardır. Bunun tahlili konut arzını artırmaktır” diyen Şimşek, hükümetin bu bahiste attığı adımlara da değindi.

Konut arzını artırmaya yönelik çalışmalara dikkat çeken Şimşek, “Deprem bölgelerinde yine inşa süreci tüm süratiyle devam ediyor. Bunun yanı sıra bu yıl içerisinde ek 250 bin konut inşasına başlanmış durumda. Bu çalışmalar, kira maliyetlerini düşürmek ve konut muhtaçlığını karşılamak ismine değerli bir adım” sözlerini kullandı.

Şimşek’in açıklamaları şöyle:

“Avrupa ve ABD’de iktisat siyasetlerinde belirsizliklerde bir artış var. Değerli ölçüde siyasi dinamiklerden kaynaklanıyor. Fakat global enflasyondaki düşüş destekleyici zira daha uygun kısa vadeli finansal şartlar programı da Türkiye’deki ekonomik aktiviteyi de destekleyici nitelikte.

Emtia fiyatlarına baktığımız vakit gerçek olarak artış öngörülmüyor. Bizi yakından ilgilendiren petrol ve doğal gaz üzere emtia fiyatlarında bugün prestijiyle gerçek artış öngörülmüyor.

Jeopolitik gelişmeler Türkiye’nin aslında artan jeopolitik kıymetini ortaya koyacak. 2205’te bu daha net ortaya çıkmış olacak. Bölgemizdeki birçok sorunun tahlilinde Türkiye önder rolünü oynamaya devam edecek.

Bizim ihracatın yüzde 76’sı Avrupa ve Orta Doğu, Kuzey Afrika’ya gidiyor. 2025’te öngörülen büyüme, 2024-2023’e nazaran çok daha olumlu.

Dezenflasyon tabi dünyada enflasyonda düşüş devam ediyor. 2023-2024’e nazaran 2025’te dünyada enflasyon düşmeye devam edecek. Öngörülen sayı ortalama yüzde 4.3. ABD üzere, AB üzere bölgelerde yüzde 2 civarına enflasyonun inmesi bekleniyor. Bu gerçekleşirse Avrupa Merkez Bankası, Amerika Merkez Bankası’nın kısa vadeli faiz oranlarının daha da düşmesi beklenir. Gelişmekte olan ülkelerde enflasyon düşmeye devam ediyor. Bu global fonlama maliyetini kısa vadeli olumlu etkiliyor. Uzun vadeli borçlanma faizleri şu anda üst istikametli.

Emtia fiyatlarında 2025’te izafi olarak değerli bir değişim öngörülmüyor. Sabit, istikrarlı olması bekleniyor. Jeopolitik gerginliklerde önemli artış var. Finans piyasaları, sermaye piyasaları pek bunu kale almıyor üzere. Ya tesirlerinin hudutlu olacağını düşünüyorlar ve fiyatlıyorlar ya da burada bir kopuş var.

Kısa vadede Türkiye iktisadını destekleyici bir ortam var. Uzun vadede dünya kıymetli problemlerle karşı karşıya. Bu problemlerin nasıl yönetileceği hususu bizleri, herkesi etkileyecek.

Dünyada ticarette bir parçalanma kelam konusu. Global borç ulusal gelire nazaran yüksek seyrediyor. Uzun vadeli faizlerin yüksek olduğu ortamda bu bir sorun kaynağı. Dünya nüfusu yaşlanıyor. Verimliliği artıracak bir taraftan yıkıcı teknolojik ihtilallerle karşı karşıya. İklim değişikliği öteki bir kıymetli bahis.

Uygulamakta olduğumuz bir program var. Bu programın bir gayesi var. Sürdürülebilir yüksek büyüme, sorun yaratmayan büyüme ve gelirin daha adil dağılımı. Fiyat istikrarı demek enflasyonun hissedilemeyecek seviyeye düşürülmesi demek. Yani düşük tek haneye düşürülmesi demek. Mali disiplin demek büyük bütçe açığı vermemek piyasadan daha çok kaynağın kamunun çekmemesi demek. Bütçe disiplini mali disiplin demek, sizden daha fazla vergi almamak demek. Size gidecek kaynağın Hazine tarafından borçlanılmaması demek.

Sürdürülebilir cari açık demek finansal piyasalarda büyük istikrarsızlık olmaması demek, öngörülebilirlik demek. Yapısal dönüşüm ise verimlilik artışı, rekabet gücü artışı için ek önlem demek. Bizim programın özü bu.

Türkiye iktisadında kırılganlıkları azalttık, makro finansal istikrarı sağladık.

2025 Öncelikleri

Bütçe disiplinini sarsıntı yaralarını sardığımız bir devirde tesis ediyoruz. Dezenflasyon başladı, gerçek iktisat etkilendi. Ancak şu ana kadar güçlü, istihdam artışı var. 2025’te önceliklerimiz ne? Dezenflasyonu artık daha hissedilebilir seviyede hızlandırıp, yapısal dönüşümün hızlandırılması.

Cari Açık

Kırılganlıkları azalttık mı? Kırılganlığın yüksek göstergesi cari açıktır. Türkiye’de cari açık düştü. Bu yeterli bir haber. Daha az dış borç alacağız demek.

TCMB Rezervleri

2025’te düşmeye devam edecek. Münasebetiyle Türkiye’nin brüt dış finansman muhtaçlığı azalıyor. Cari açık azalıyor. Rezervlerimiz arttı. Net rezervlerimiz 100 milyar dolardan fazla arttı.

Rezerv yeterliliğini memleketler arası standartlara nazaran sağladık. Türkiye’nin dış finansmana erişim sorunu kalmadı. Yani özel dal olarak, bankacılık kesimi olarak 100 dolar borç ödediğinizde istiyorsanız daha fazlasını bulma noktasında probleminiz kalmadı. Hatta bunun maliyeti düştü.

Önümüzdeki 5 yıl her sene 7 milyar dolar dış borç maliyetlerinde tasarruf sağladık. Bu program uygulanıp CDS’lerimizi 200’ün altına çektiğimiz vakit bu tasarruf daha da artacak. Programın çıktıları teorik değil, hakikaten sonuç alıyoruz ve bu yansıyor.

KKM

KKM 144 milyar dolarla geçen sene ağustos ayında doruğa ulaştı. Tepeye nazaran 110 milyar doların üzerinde düşüş var.

TL’ye inanç arttı. TL’nin getirisi yüksek olduğu için TL’ye ilgi var. TL’ye inanç kazandırmadan bu program zati başarılı olmazdı. TL’nin toplam mevduattaki hissesi yüzde 30 civarından neredeyse yüzde 60 civarına çıktı.

Kur riski bütün ülke için, gerçek dal için, kamu için değerli bir riskti. Bunun yönetilmesi lazım. Risk primimiz düştü. Kredi notumuz arttı. Ben inanıyorum ki programı güçlü bir halde uygulamaya devam edelim, artmaya devam edecek.

Bütçe Açığı

Bütçe açığını geçen sene yüzde 5.2 ile sınırladık. Onun 3’te 2’si de sarsıntı. Geçen sene bütçe açığı yükseldi ama önlem almasaydık çok daha farklı olurdu.

Mevduat faizi ve fonlardan elde edilen gelirlerden vergileri artırdık. Birtakım istisnaları ya azalttık ya kaldırdık. Kar hissesi stopaj oranlarını artırdık. Bu yükün adil dağılımını sağlayacak önlemler görüyorsunuz.

2025’te önceliklerimiz ne? Büyük mükellef incelemeleri, sektörel saha kontrolleri. Kesime karlılık oranından hareketle beyanı düşük kalan mükellefler. Enflasyon diyelim ki yüzde 20 lakin bir alanda fiyat artışları yüzde 80 ise orada herhalde bir karlılık vardır. Bunu beyan ettiler mi diye bu kesimleri önceliklendireceğiz.

Önemli bir tasarruf paketini hayata geçirdik. Kamuda kiralık taşıt sayısını yüzde 16 düşürdük. Satın almalarda taşıtları biz kolay koşullara bağladık. Mevcudu tasfiye edeceksin, yerli ve yenilenebilir alacaksın. Kamuda işçi genişlemesini durdurduk.

2024’te nasıl bir sonuç aldık. 2024’te harcama TBMM’nin bize verdiği yetkinin yüzde 3 altında. Yani geçmiş uygulamalara nazaran yüzde 12’lik bir tasarruf var. Neyin yüzde 12’si faiz hariç harcamaların. Neye tekabül ediyor. Tam 1.2 trilyon lira son 10 yılın ortalamalarına nazaran yıllık kamuda tasarruf sağlamışız.